Outsourcing – šansa za Srbiju
Piše: Dušan Tomić, Partner, KPMG d.o.o. Beograd
Prvi put sam imao susret sa outsourcing-om pre skoro jednu deceniju tokom rada u Londonu. Naime, jednom prilikom sam imao problem sa službenim kompjuterom i okrenuo sam tzv. help-desk telefon za pomoć. Na moj poziv se javio čovek sa upečatljivim indijskim akcentom koji mi je dao kratke instrukcije i vrlo brzo rešio problem na daljinu, bez fizičkog prisustva. Mislio sam da je to kolega koji sedi u istoj zgradi, pogotovo što je London ionako pun ljudi indijskog porekla. Međutim, tada mi je kolega sa kojim sam delio kancelariju objasnio da je kompletna usluga podrške održavanja naših kompjutera locirana ili bolje reći outsource-ovana jednoj firmi koja se nalazi u Bangaloru, u Indiji. Uskoro sam shvatio da je veliki broj pratećih poslovnih funkcija firme u kojoj sam radio u stvari poveren na rad drugim firmama koje su se specijalizovale za ove usluge i da je to opšti trend u kojem se kreće moderan biznis u svetu.
Outsourcing označava izmeštanje poslovne funkcije, poslovnog procesa ili samo dela poslovnog procesa iz sopstvene kompanije (ili institucije) u drugu nezavisnu servisnu kompaniju koja onda tu funkciju pruža na bazi ugovora o uslugama. U međuvremenu su se pojavili i pojmovi kao što su offshoring (outsourcing koji je lociran u drugoj zemlji) i shared services (outsourcing u okviru iste grupe kompanija) i mnogi drugi koji označavaju novije pojave outsourcing-a – industrije koja se velikom brzinom razvija.
Danas je moguće outsource-ovati gotovo sve poslovne funkcije i procese, ali najčešće su to funkcije i procesi podrške, tzv. back-office poslovi, kao što su knjigovodstveni poslovi, fakturisanje i generalno obrada poslovne dokumentacije, razne vrsta istraživanja, analitički poslovi, izveštavanje, IT procesi, komunikacija sa kupcima, naplata i plaćanje, tehnička podrška kupcima, tehnička podrška zaposlenima i slično. Na taj način se omogućava kompanijama da se u potpunosti fokusiraju na svoje osnovne poslovne funkcije kakve su recimo strategija i upravljanje, marketing i prodaja.
Benefiti za kompaniju koja koristi outsourcing usluge su brojni ali osnovni se odnose na uštedu u operativnim troškovima (zaposleni, renta, energija, IT troškovi, porezi i takse i drugo), povećanje efikasnosti i fleksibilnosti kompanije. Naravno da postoje i izazovi i problemi, a neki najčešći se odnose na pitanje bezbednosti i zaštite podataka, regulatorne zahteve koji nekad ne dozvoljavaju outsourcing određenih procesa, gubitak kontrole nad delom poslovnih procesa, pad kvaliteta i slično. Ipak, činjenica da outsourcing industrija raste velikom brzinom i da se sve veći broj kompanija odlučuje da outsource-uje svoje poslovne procese govori u prilog tome da benefiti prevazilaze izazove i probleme.
Iako je Indija jedna od poznatijih destinacija outsourcing industrije, u poslednjih nekoliko godina broj ovih kompanija značajno raste i u Centralnoj i Istočnoj Evropi. Brojni centri već postoje u Češkoj, Slovačkoj, Mađarskoj, Rumuniji. Zemlje Centralne i Istočne Evrope su očigledno bliže po kulturi kompanijama sa zapadne hemisfere koje koriste ovaj tip usluga; zatim postoji odgovarajuća tehnička infrastruktura, zaposleni poseduju odgovarajuće sposobnosti, cena radne snage kao i drugih troškova koji utiču na cenu formiranja outsourcing usluga je povoljna, a vremenska zona je ista ili slična kao u Zapadnoj Evropi.
Tu upravo i leži velika šansa kada je u pitanju Srbija. Na birou rada postoji veliki broj nezaposlenih koji bi brzo mogli da se uposle u ovoj industriji, npr. kadar koji je radio u administraciji velikih firmi koje su propale tokom tranzicije, ljudi koji su radili u državnoj administraciji ili mladi nezaposleni ljudi koji su tek završili fakultete. Infrastruktura koja je neophodna za outsourcing industriju u Srbiji je dobra, osnivanje ovih centara ne traži velike investicije i, na kraju, najveća komparativna prednost Srbije jeste da su prosečne srpske zarade daleko niže od proseka u Centralnoj i Istočnoj Evropi, pa i od zarada koje se trenutno isplaćuju u indijskim outsourcing kompanijama.
U trenutku kada je nezaposlenost jedan od najvećih problema srpske ekonomije, osnivanje outsourcing centara koji bi mogli da opslužuju velike međunarodne kompanije u svetu bi ovaj problem značajno ublažilo. Na primer, samo u 2009. godini u Poljskoj je kreirano oko 10.000 novih poslova u outsourcing industriji! Pored toga, pružanje takvih usluga iz Srbije podrazumeva izvoz usluga i neto priliv deviznih sredstava u Srbiju. Lokacija outsourcing centara nije toliko bitna jer se usluga pruža na daljinu, te je to šansa da se zaposle ljudi u manje razvijenim gradovima i krajevima. Ovaj vid preduzetništva bi na kraju mogao da učini Srbiju prepoznatljivijom tačkom u poslovnom svetu, te privlačnijom za ulaganja stranih investitora (kao što je to bilo recimo sa Bangalorom u Indiji).
Država Srbija bi trebalo da prepozna ovaj tržišni trend i iskoristi svoje komparativne prednosti. Kroz odgovarajuće olakšice i stimulacije privatnom kapitalu da ulaže u ovu industriju država Srbija bi mogla da ublaži jedan od najvećih problema srpske ekonomije, nezaposlenost. Opšte je poznato u poslovnom svetu da su problemi i izazovi u poslovanju istovremeno i velika šansa i potencijal. Čini se da je outsourcing industrija upravo jedna od tih šansi za srpsku ekonomiju.
