Gde se „krilo” više od 100.000 nekretnina
Da se može kad se hoće, čak i u Srbiji, pokazao je program „Reforma poreza na imovinu”, koji je finansirala Vlada Švajcarske i koji je otkrio ni manje ni više nego 100.000 nekretnina na koje se nije plaćao porez. Da ne bude zabune, nije reč ni o kakvoj utaji, već pre o neažurnosti, pa i nemaru lokalnih samouprava da povećaju prihode od poreza koji u potpunosti ostaju na lokalu.
Opštine koje su bile najbolje u naplati poreza na imovinu i popisu kuća i stanova koji su bili van poreske evidencije, njih pet, dobile su od Vlade Švajcarske poklon od milion franaka. Za dve godine, koliko je 325 popisivača evidentiralo imovinu, pronađeno je nešto više od 100.000 novih nekretnina, onih na koje vlasnici nikada nisu platili porez na imovinu.
Iako ova vrsta poreza potpuno ostaje opštini u kojoj se i naplati, neke lokalne samouprave po 30 godina nisu proveravale da li se stvarno stanje na terenu slaže sa onim koje ljudi plaćaju na uplatnici. Ceo posao radio se ukupno u 44 opštine u celoj Srbiji. Sada je, prema rečima direktora ovog programa Aleksandera Grunauera, red na opštine da pokažu svojim građanima da će taj novac otići na projekte za koje građani kažu da su im najpotrebniji. I da će u budućnosti, kad se ovaj program završi, nastaviti da uključuju sugrađane u donošenje odluka koje se tiču trošenja novca iz investicionog dela budžeta gradova i opština.
Gde se „krilo” više od 100.000 nekretnina? Kako je moguće da ih toliko nije bilo u poreskoj evidenciji?
‒ To je ukupan rezultat za 44 opštine iz cele Srbije. U nekim opštinama je popisano i po 11.000 novih nekretnina, a u nekima 1000. Međutim, skoro sve su imale sličan problem. Naime, situacija na terenu pokazala je da veliki broj lokalnih samouprava ima problem sa neažurnim podacima, netačnim adresama, kao i sa podacima o vlasništvu koji, takođe, nisu tačni. Takođe, u velikom broju opština smo imali situaciju da su ljudi plaćali porez, recimo, na 50, 60 ili 70 kvadrata, a zapravo imaju nekretnine od 150 kvadrata. Ili se u dvorištu nalaze dve kuće, a plaća se porez na samo jedan objekat. U prvoj fazi ovog programa, kada smo radili sa devet opština u istočnoj Srbiji, imali smo situaciju u Velikom Gradištu da u celom vikend naselju ni jedna kuća nije bila u poreskoj evidenciji. Ni jedna jedina.
Ljudima nije prijatno da im nepoznati ljudi ulaze u dvorišta i kuće, a naročito da broje u koliko kvadrata žive. Kako je to izgledalo dok je vaš program delovao na terenu?
‒ Samo na početku da objasnim ‒ mi to nikako nismo radili „na svoju ruku”, niti zato što nam je nekako palo na pamet. Ideja za program je zajednička ‒ Vlade Srbije i Švajcarske, a partneri našeg programa su Ministarstvo finansija i Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu. A ljudi koji su dobili posao popisivača i žive u tim opštinama u kojima su i radili imali su opštinske identifikacije i prošli obuku pre toga. Veliki broj ljudi je, zapravo, i poznavao one koji su im dolazili u kuće. Moram da priznam, na početku smo i razmišljali šta ako se desi da neko zalupi vrata od kapije ili pusti psa, ali stvarno nismo imali ni jedan jedini incident. Sve opštine su pre i u toku samog popisa obaveštavale građane. A i građani su, čini mi se, znali da krše zakon time što ne plaćaju porez na imovinu. Mislim da to u velikom broju slučajeva nije bilo namerno, već kad su zidali dodatni sprat ili sobu, nisu znali da to posebno treba i da prijave.
Kako ste izabrali tih pet pobedničkih opština?
‒ To su Mali Zvornik, Gornji Milanovac, Apatin, Ljubovija i Bor. Osim broja obuhvaćenih nekretnina, bodovali smo i stepen naplate poreza na imovinu. To su bili ključni kriterijumi po kojima smo rangirali opštine. Bilo je važno i da opštine imaju pripremljene planove uključivanja građana u donošenje odluka gde će se i na koji način prikupljena sredstva potrošiti. Takođe, nisu ni sve opštine imale iste startne pozicije. Neke su poslednji put popisivale nekretnine pre 10, a neke pre 20 godina. A nisu ni sve opštine iste veličine, tako da se sve to računalo po nekim procentima koje su izračunavali poreski stručnjaci koji rade na našem programu. Sve 44 opštine su se dobrovoljno prijavile za sve ovo i vrlo jasno su znale šta ih čeka. Zapravo, na naš poziv javile su se ukupno 92 opštine iz cele Srbije, a onda smo mi izabrali one čije su nam prijave govorile da će biti najviše posvećene i da imaju iskrenu želju da srede svoje baze podataka o nekretninama.
Šta mislite, da li su opštine mogle da nauče nešto iz ovog vašeg programa? Da ne bude samo naplatili smo građanima više novca, opštinska kasa je punija i to je to.
‒ Ono što mi želimo da se tokom zajedničke saradnje ostvari jeste da, kad se naš program završi, građani plaćaju porez bez neke gorčine u smislu da imaju osećaj da samo opštini daju novac, a ništa ne dobijaju zauzvrat. A opštine da vrlo dosledno sprovode zakon koji je donet u junu prošle godine, po kome su obavezne da uključe građane u proces donošenja odluka o investicionom delu budžeta. Da to ne bude samo puka forma, već da ti lokalni referendumi budu što masovniji, da što više ljudi glasa i da, posle lokalne samouprave, te želje svojih građana i pretvore u delo, a ne samo da ostane na papiru i „biće nekad”. Takođe, ovaj popis nekretnina pokazao je da se opštinama isplati da čak i same angažuju popisivače i isplate im zarade, a da će novac koji naplate kroz porez na imovinu biti veći od toga. Na primer, mi smo za plate popisivača u Malom Zvorniku dali oko 900.000 dinara, a oni su u opštinsku kasu doneli dva puta više novca.
Podelili ste nagradu od milion franaka. Kako opštine raspolažu tim novcem?
‒ Trenutno smo u fazi kada se dogovaramo sa pobedničkim opštinama na šta će konkretno potrošiti taj novac. Dogovor je da ne mogu samo da ga stave u budžet i da se tu „izgubi”, već moraju nešto konkretno da urade, što doprinosi razvoju opštine. Sada čekamo njihove konkretne projekte. Uglavnom su nam već rekli šta planiraju; i ima svega, od škole za osobe ometene u razvoju, preko autobuskih stanica, do dečjih igrališta. Takođe, pre nego što donesu konačne odluke, moraju da se konsultuju sa građanima, da ih jasno pitaju šta oni misle da im nedostaje.
Izvor: BIZLife magazin
