Nedostatak znanja povećava rizik
Finansijska edukacija je veoma važna, ne samo za preduzetnike i pravna lica, već i za celokupno stanovništvo. Ona je postala esencijalna potreba prosečne porodice koja treba da pronađe način da valjano upravlja svojim kućnim budžetom, obezbedi stambeni prostor, uštedi novac za školovanje dece i obezbedi sredstva za svoju starost.
„Razvoj finansijskog tržišta u svetu doneo je pojavu sve kompleksnijih finansijskih proizvoda. Građani, kao korisnici finansijskih usluga, u dodiru su sa velikim brojem različitih kreditnih instrumenata kao i različitim vidovima štednje koje nude bankarske i nebankarske finansijske institucije (osiguravajuća društva, penzijski fondovi, investicioni fondovi…) za koje ne poseduju uopšte, ili poseduju nedovoljno znanja. U isto vreme, odgovornost za svoja ulaganja i rizik kom se pri tom izlažu, korisnici preuzimaju direktno na sebe što se značajno može odraziti na njihov sadašnji i budući život, posebno na period kada više nisu radno aktivni“, objašnjava Radica Dimitrijević, direktor Centra za zaštitu i edukaciju korisnika finansijskih usluga Narodne banke Srbije.
Kako ocenjujete finansijsku pismenost građana Srbije? Gde smo po ovom pitanju u odnosu na svet?
– Istraživanje koje je sprovela Narodna banka Srbije – merenje finansijske pismenosti stanovništva Srbije, kojim je putem odgovarajućeg uzorka obuhvaćeno celokupno stanovništvo Srbije, uključujući sve obrazovne, starosne i imovinske strukture u urbanim i ruralnim sredinama, pokazalo je da stanovnici Srbije poseduju relativno visok nivo finansijskog znanja. S druge strane, isti rezultati svedoče o nedostatku planiranja dugoročnih finansijskih ciljeva kod većeg dela stanovnika. Finansijsko planiranje, koje podrazumeva naviku štednje i odvajanje sredstava za buduće ciljeve i stepen finansijske kontrole povezani su sa godinama. Kod mlađe populacije, starosne dobi od 25 do 45 godina, dominantan je potrošački stav – ’novac je tu da bi se trošio’, dok stariji sugrađani pokazuju veći nivo discipline.
Finansijski proizvodi danas su sve raznovrsniji. Koliko ih naši građani poznaju i koje najčešće koriste?
– Najbolji poznavaoci finansijskih proizvoda su radno aktivni stanovnici, starosne dobi od 26 – 65 godina, koji inače i koriste najveći broj finansijskih proizvoda. Finansijski proizvodi koji se najčešće koriste su tekući račun, dozvoljeni minus, kreditne kartice, gotovinski krediti i osiguranje od autoodgovornosti. Građani Srbije starosne dobi 18 i više godina u proseku koriste imeđu jednog i dva finansijska proizvoda. Važno je napomenuti da 22 odsto populacije ne koristi nijedan finansijski proizvod. To su pretežno mladi, od 18 do 25 godina starosti, koji još uvek nemaju mogućnosti ili potrebe za korišćenje finansijskih proizvoda.
Kada je u pitanju odabir finansijskih proizvoda, prisutna su dva obrasca ponašanja: građani ili razmatraju više opcija – nekoliko finansijskih proizvoda (39%) ili uopšte ne razmatraju druge proizvode (29%). Imajući u vidu ovu činjenicu, Narodna banka Srbije savetuje sve korisnike finansijskih usluga da se upoznaju sa ponudom finansijskih institucija pre nego što se odluče za određeni proizvod.
Na koji način je najbolje sprovesti edukaciju građana o finansijskim uslugama?
– Narodna banka Srbije je sa već dostignutim saznanjem o neophodnosti i značaju edukacije, a sa ciljem da doprinese podizanju opšteg nivoa znanja o osnovnim finansijskim pojmovima, 2005. godine pokrenula edukativne aktivnosti, u početku upućene prema najmlađima kao budućim aktivnim učesnicima ekonomskog života u našoj zemlji. Korak dalje u finansijskom opismenjavanju bilo je i osnivanje Informativnog (kol) centra za širu javnost, putem kojeg građani mogu da se informišu o pogodnostima i rizicima koje je potrebno uzeti u obzir pri korišćenju finansijskih proizvoda i usluga.
NBS je zatim započela projekat zaštite potrošača u finansijskom sektoru, koji je rezultirao osnivanjem Centra za zaštitu i edukaciju korisnika finansijskih usluga u januaru 2007. godine. Centar je sa radom otpočeo delujući istovremeno u dva pravca: reaktivno i proaktivno, prevashodno podrazumevajući aktivnosti na polju finansijske edukacije. Sa ciljem da se značajno poveća nivo finansijske pismenosti, Narodna banka Srbije je sačinila i objavila Strategiju za finansijsku edukaciju. U skladu s tim, NBS pruža detaljne i sveobuhvatne informacije o konceptu novca, finansijskog tržišta i finansijskih proizvoda, priprema nove i moderne multimedijalne i interaktivne edukativne materijale, konstantno unapređuje online sadržaje posvećene finansijskoj edukaciji i održava edukativne radionice i prezentacije širom Srbije. Važan kanal komunikacije sa građanima je sajt posvećen finansijskoj edukaciji www.tvojnovac.nbs.rs.
Da li bolja finansijska pismenost građana može dovesti ka boljoj naplati poreza i legalizaciji najvećeg dela privrednih aktivnosti u zemlji?
– Finansijska pismenost građana svakako utiče na bolje razumevanje svrhe i cilja naplate poreza i legalizacije privrednih aktivnosti, što zajedno sa drugim faktorima koji utiču na ovo pitanje može dovesti do bolje naplate poreza i poboljšanja privrednih aktivnosti.
Koliko se građani obraćaju Narodnoj banci Srbije za određena pitanja i pomoć kada su u pitanju finansijske usluge? Na šta se ta pitanja najčešće odnose?
– Građani Srbije često kontaktiraju Narodnu banku Srbije kako bi dobili odgovor na pitanja koja su vezana za korišćenje finansijskih usluga. U 2015. godini primili smo više od 20.000 pitanja u vezi s finansijskim uslugama, koje su korisnici uputili putem dopisa ili telefonskog poziva. Najveći broj ovih pitanja odnosio se na rad banaka, u vezi sa korišćenjem kredita, tekućih računa i platnih usluga.
Pored navedenog, korisnici su postavljali značajan broj pitanja u vezi sa aktiviranjem jemstva po kreditu, prijavljenom docnjom u Kreditnom birou, refinansiranjem kredita i načina na koji se vrši prevremena otplata, osiguranjem od autoodgovornosti, nasleđivanjem duga po kreditu, naknadom za izdavanje kreditne kartice, kao i razna pitanja po drugim osnovima.
Narodna banka Srbije, u okviru poslova informisanja i edukacije stanovništva, upućuje u najkraćem roku odgovore na sva pitanja iz njene nadležnosti, te ovom prilikom pozivamo korisnike da nam se obrate ukoliko imaju nedoumice u vezi korišćenja finansijskih proizvoda i usluga.
Izvor: BIZLife
